Thang điểm morisky 8 là gì? Các công bố khoa học về Thang điểm morisky 8

Thang điểm Morisky 8 là gì?

Thang điểm Morisky 8 (tiếng Anh: Morisky Medication Adherence Scale - MMAS-8) là một công cụ khảo sát được thiết kế nhằm đánh giá mức độ tuân thủ điều trị bằng thuốc của bệnh nhân trong bối cảnh điều trị các bệnh mạn tính. Công cụ này được phát triển bởi Tiến sĩ Donald E. Morisky cùng các cộng sự tại Đại học California, Los Angeles (UCLA), với mục tiêu nhận diện các hành vi và thói quen có thể dẫn đến việc không dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.

MMAS-8 đã được chứng minh là có độ tin cậy và tính giá trị cao trong nhiều nghiên cứu trên toàn thế giới. Công cụ này hiện đang được sử dụng phổ biến trong các nghiên cứu y khoa, các cơ sở y tế và chương trình chăm sóc sức khỏe cộng đồng nhằm cải thiện hiệu quả điều trị và tối ưu hóa chi phí chăm sóc sức khỏe.

Cấu trúc của thang điểm Morisky 8

MMAS-8 bao gồm 8 câu hỏi được thiết kế để khảo sát các hành vi thường gặp có thể ảnh hưởng đến việc dùng thuốc đúng cách. Trong đó:

• 7 câu đầu là câu hỏi có/không (dạng Yes/No).
• Câu thứ 8 là câu hỏi dạng thang đo Likert 5 mức độ, đánh giá tần suất quên dùng thuốc.

Các câu hỏi bao phủ nhiều khía cạnh khác nhau như quên uống thuốc, cố ý không dùng thuốc khi cảm thấy khỏe hoặc tệ hơn, ngừng thuốc vì lý do cá nhân hoặc tác dụng phụ, và thiếu kỷ luật trong việc tuân thủ thời gian dùng thuốc.

Ví dụ một số câu hỏi trong MMAS-8:

1. Bạn có bao giờ quên không uống thuốc không?
2. Bạn có đôi khi cẩu thả trong việc uống thuốc không?
3. Khi cảm thấy khỏe, bạn có ngừng uống thuốc không?
4. Khi cảm thấy tồi tệ hơn sau khi uống thuốc, bạn có dừng thuốc không?
5. Bạn có quên uống thuốc hôm qua không?
6. Bạn có ngừng thuốc mà không báo với bác sĩ không?
7. Bạn có gặp khó khăn trong việc nhớ thời điểm uống thuốc mỗi ngày không?
8. Bạn quên uống thuốc bao nhiêu lần trong 2 tuần qua?

Hệ thống chấm điểm và phân loại

Việc tính điểm dựa trên cách trả lời từng câu hỏi. Đối với các câu hỏi có/không, câu trả lời thể hiện sự không tuân thủ sẽ được chấm 1 điểm. Đối với câu hỏi cuối cùng, điểm được tính dựa trên thang đo như sau:

• Không bao giờ quên: 0 điểm
• Hiếm khi: 0.25 điểm
• Đôi khi: 0.5 điểm
• Thường xuyên: 0.75 điểm
• Luôn luôn: 1 điểm

Tổng điểm tối đa là 8. Dựa trên tổng điểm, mức độ tuân thủ được phân loại như sau:

• 8 điểm: Tuân thủ cao
• 6 đến dưới 8 điểm: Tuân thủ trung bình
• Dưới 6 điểm: Tuân thủ kém

Vai trò của MMAS-8 trong y học thực hành

MMAS-8 được ứng dụng rộng rãi trong lâm sàng nhằm phát hiện sớm các vấn đề liên quan đến việc tuân thủ điều trị. Thông qua việc sử dụng bảng hỏi này, bác sĩ và dược sĩ có thể xác định các rào cản mà bệnh nhân đang gặp phải, từ đó đưa ra các biện pháp can thiệp phù hợp như:

• Giáo dục sức khỏe cho bệnh nhân về tầm quan trọng của việc tuân thủ điều trị.
• Thay đổi lịch dùng thuốc hoặc dạng bào chế phù hợp hơn.
• Sử dụng hộp chia thuốc, nhắc nhở điện tử hoặc ứng dụng theo dõi liều dùng.

Việc sử dụng MMAS-8 giúp giảm tỉ lệ nhập viện, tăng hiệu quả kiểm soát bệnh và giảm chi phí y tế dài hạn.

Ứng dụng trong nghiên cứu khoa học

MMAS-8 được xem là tiêu chuẩn vàng trong các nghiên cứu đánh giá sự tuân thủ điều trị thuốc. Một số lĩnh vực mà MMAS-8 đã được áp dụng hiệu quả:

• Tăng huyết áp: Được sử dụng để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến kiểm soát huyết áp.
• Tiểu đường tuýp 2: Giúp phát hiện sự liên quan giữa hành vi dùng thuốc và biến chứng của bệnh.
• HIV/AIDS: Đánh giá việc tuân thủ điều trị kháng virus (ARV).
• Các bệnh hô hấp mạn tính: Như hen suyễn và COPD, nơi mà sự tuân thủ điều trị có ảnh hưởng lớn đến nguy cơ đợt cấp.

Ví dụ, nghiên cứu đăng tải trên tạp chí American Journal of Health-System Pharmacy cho thấy MMAS-8 có tương quan chặt chẽ với kết quả lâm sàng và chỉ số sinh học như huyết áp và HbA1c.

Hạn chế và lưu ý khi sử dụng

Mặc dù MMAS-8 là công cụ mạnh mẽ, nhưng cũng tồn tại một số hạn chế:

• Dựa trên tự khai báo nên dễ bị ảnh hưởng bởi hiệu ứng xã hội mong muốn (social desirability bias).
• Không phân tích nguyên nhân cụ thể gây ra hành vi không tuân thủ (ví dụ như chi phí, hiểu biết, niềm tin về thuốc).
• Cần được sử dụng kết hợp với các công cụ khác để có cái nhìn toàn diện hơn (ví dụ như dữ liệu mua thuốc, bảng ghi liều dùng, hoặc đánh giá từ bác sĩ).

MMAS-8 hiện đang được thương mại hóa và yêu cầu giấy phép khi sử dụng trong nghiên cứu chính thức hoặc trong các hệ thống y tế. Thông tin chi tiết có thể tham khảo tại https://morisky.org.

Một số tài liệu và nguồn tham khảo

• The Eight-Item Morisky Medication Adherence Scale: Validation in Hypertensive Patients
• Medication adherence: importance, measurement, and improvement strategies
• Morisky Medication Adherence Research

Kết luận

Thang điểm Morisky 8 là một công cụ quan trọng, được xác nhận qua nhiều nghiên cứu về độ tin cậy và tính ứng dụng trong thực tế. Việc sử dụng MMAS-8 trong lâm sàng và nghiên cứu giúp đánh giá chính xác mức độ tuân thủ điều trị của bệnh nhân, từ đó hỗ trợ các can thiệp hợp lý nhằm cải thiện hiệu quả điều trị và chất lượng sống. Trong bối cảnh bệnh mạn tính ngày càng gia tăng, MMAS-8 là một công cụ không thể thiếu trong chiến lược chăm sóc sức khỏe dựa trên bằng chứng.